Sizi biraz lise dönemi kimya derslerinize geri götüreyim bugün. Bir kimyasal tepkimenin başlayabilmesi için reaksiyona giren maddelerin geçmesi gereken bir enerji eşiği vardı “aktivasyon enerjisi” olarak adlandırdığımız, hatırlar mısınız? Tepkimeyi başlatmak için gerekli olan bu aktivasyon enerjisi, tepkimenin devam edebilmesi için gereken enerjiden çok daha büyüktü.
Örneğin, bir kibriti kibrit kutusunun kenarındaki pütürlü yüzeye yavaşça sürterseniz kibrit yanmayacaktır çünkü yeterli aktivasyon enerjisine ulaşamamıştır. Fakat ne zaman ki kibriti bu pütürlü yüzeye güçlü ve hızlı bir şekilde sürtersiniz, işte o zaman kibrit yeterli aktivasyon enerjisine ulaşır, tepkime başlar ve kibritiniz yanar. Artık tepkimenin devam etmesi için sizin yapmanız gereken bir şey yoktur, kibritiniz müdehale etmediğiniz takdirde sonuna kadar yanacaktır.
İşte davranış bilimlerinde de harekete geçmek için gereken enerji ve motivasyonun, harekete geçtikten sonra gerisini getirmek için gereken enerji ve motivasyondan daha fazla olmasına “Aktivasyon Enerjisi Kuralı” deniliyor. Ben akılda kalıcı olması adına Kibrit Metaforu olarak adlandırmayı seviyorum. Fakat temel kural aynı: “Bir kez aksiyon almayı başardığınızda, gerisi gelecektir.”
Bir örnek vermek gerekirse, diyelim Zeynep Hanım genelde dağınık kalan mutfağını derli toplu tutma kararı aldı bu yıl. Bu kararını hayata geçirebilmek adına da sadece motivasyonuna güvenmedi, bir “sistem” kurmaya karar verdi. Her akşam yemekten sonra eşi bulaşıkları makineye yerleştirirken o masayı ve ocağı temizleyecekti. Zeynep Hanım bununla da kalmadı, Hedefi Öldür Egzersizi’ni uyguladı. Eğer eşi ve kendisi işyerinde yorucu bir gün geçirdiyse ve gerçekten de yemekten sonra bulaşıkları yerleştirmek ve masayı, ocağı temizlemek çok zor geliyorsa, Zeynep Hanım telefonunun alarmını 3 dakikaya kuracak ve bir hatırlatma yapacaktı hem eşine hem kendisine: “Harekete geçmek için gereken enerji, hareketi devam ettirebilmemiz için gereken enerjiden daha yüksek. Bu da demek oluyor ki bir kez yerimizden kalkıp toplamaya başladığımızda gerisini getirmemiz oldukça kolay olacak. Hem 3 dakika çok kısa bir süre, bittiğinde kendimizi çok daha iyi hissedeceğiz. Hadi sayıyorum: 3,2,1. Kalkıyoruz!”
Peki harekete geçmek için gereken aktivasyon enerjisini azaltmamızın bir yolu var mıdır? Cevabı öğrenmek için önce buraya sonra buraya uğrayabilirsiniz 😊