Eğer kabul ederseniz birazdan bir yazı-tura atılacak. Yazı gelirse 1000 TL kaybedeceksiniz, tura gelirse 1000 TL kazanacaksınız. Bu teklif çekici mi? Kabul eder misiniz? Araştırmalar bize gösteriyor ki, insanların büyük çoğunluğu bu teklifi kabul etmeye yanaşmıyor. Çoğu kişi için 1000 TL kaybetme korkusu, 1000 TL kazanma umudundan daha yoğun.
İşte psikoloji literatüründe, insanların mümkün mertebe kayıplardan uzak durmak istemesine Kayıptan Kaçınma (Loss Aversion) adı veriliyor. Negatif Eğilim paylaşımında, negatiflerin sesi pozitiflere kıyasla daha güçlü çıkar demiştik. Aynı durum burada da geçerli. Bu kez, kayıpların sesi kazançların sesinden daha güçlü çıkıyor.
2002 yılında ekonomi alanında Nobel ödülü kazanan ve karar verme mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmalarıyla ünlü psikolog Daniel Kahneman, insan zihni için olası kayıpların olası kazançlardan “iki kat” daha önemli olduğunu vurguluyor. Bunu, yazı-tura sonucu 1000 TL kaybetmenin vereceği acının, 1000 TL kazanmanın vereceği sevinçten iki kat daha fazla olmasıyla örnekleyebiliriz.
Yeni yıl kararları serisinde Zinciri Kırma! Yöntemi‘nden ve edinmek istediğiniz davranışı gerçekleştirdiğiniz her gün takvime atacağınız çarpıların, “anlık ödül” etkisi yaparak sizi süreç boyunca motive edeceğinden bahsetmiştik. Fakat Zinciri Kırma! Yöntemi’nin işe yarıyor olmasının bir başka sebebi daha var: Kaybetmekten hoşlanmıyoruz. Bir kaç gün üst üste başarılı olup takvimde küçük de olsa bir zincir oluşturarak takviminizi mümkün olduğunca sık sık görebileceğiniz bir yerde tuttuğunuzda, artık zihninizin yapmak istediği tek bir şey olacak: Kayıptan kaçınmak.
Örneğin, akşamları tüm zamanınızı Netflix’te geçirmek yerine, 15 dakikanızı ayırarak kitap okumaya karar verdiniz ve 5-6 gün boyunca (hazır başlangıç motivasyonunuz da yüksekken) her gün kitap okuyarak takvime yeşil tikler attınız. 7. gün çok da hevesli hissetmediniz kitap okumak için. Ama masanızda bilgisayarınızın tam yanında duran takviminizdeki (bkz. Seçim Mimarisi) ışıl ışıl parlayan o 6 yeşil tik gözünüze çarptı. İşte zihniniz o an “Hayır, kaybetmek istemiyorum” tepkisi veriyor ve bilgisayara değil de kitabınıza uzanmanız için sizi birazcık daha tetikliyor.
Zinciri Kırma! Yöntemi, Kayıptan Kaçınma gibi bir bilişsel yanlılığı nasıl kendi lehimize kullanabileceğimizi gösteren, uygulaması oldukça basit bir yöntem. 2019’da birlikte denemeye var mısınız?