AŞKIN İLK EVRESİ: “CRAZY IN LOVE”

Tıpkı fotoğraftaki gibi yokuş aşağı koştuğunuzu ve bacaklarınızın sizin kontrolünüzden bağımsız hareket ettiğini düşünün. Birine ilk aşık olduğumuzu hissettiğimizde de benzer bir kontrolsüzlük hissi ve ne yaparsak yapalım kendimizi durduramama, sürekli aşık olduğumuz kişiyi düşünme ve onunla birlikte olmayı istemekten başka bir şey yapamama hissi vardır. İşte bu hissin en yoğun yaşandığı dönemden bahsedeceğiz bugün, yani Fisher’ın deyimiyle aşkın ilk evresi, ya da “Crazy in Love”.

2000’lerin başında özellikle Fisher ve Zeki’nin yaklaşık 5 yıl arayla, “taze aşıklar” üzerinde gerçekleştirdiği fMRI (beyin görüntüleme) çalışmalarından edindiğimiz iki değerli bilgi var: aşkın o ilk fırtınalı, içimizin içimize sığmadığı döneminde taze aşık beyinde yüksek aktivite göstermeye başlayan bölgeler ve tam tersi, yine spesifik olarak bu evrede düşük aktivite göstermeye başlayan bölgeler.

Gelin bu bölgeleri sırayla inceleyelim.

YÜKSEK AKTİVİTE BÖLGELERİ:

1. Ventral Tegmental Area (VTA): Beynimizin oldukça ilkel bölgelerinden biri. Motivasyon, zevk ve bağımlılık sistemlerinde aktif rol alıyor. Dopaminerjik (dopamin üreten) nöronların yoğun olarak yer aldığı A10 bölgesi de VTA’da bulunuyor. Taze aşık katılımcılar, aşık oldukları kişilere ait fotoğrafları görüntülerken VTA’da ve özellikle A10 bölgesinde oluşan yüksek aktivite sonucu bizi iyi hissettiren şeyleri “öğrenmemizi” sağlayan dopamin nörotransmitteri yüksek dozda salınıyor. Böylece beynimiz, kelimelere başvurmadan bize şu mesajı veriyor: “Bu çok güzeldi. Bana zevk verdi. Bunu bir daha yapalım!”.

2. Caudate Nucleus: Ödül tespiti ve ödül beklentisinden sorumlu bir başka zevk merkezi. Beyinde VTA’dan biraz daha yukarıda, Striatum’da yer alıyor.  Alışkanlıklar ve zevk veren deneyimleri öğrenmeden de sorumlu. Dolayısıyla VTA’da üretilen dopaminin hissettirdiği zevkli deneyimin, beynimizde kolaylıkla yer etmesine şaşmamak lazım.

3. Nucleus Accumbens: Beynimizin zevk merkezlerinden bir diğeri. Aynı zamanda büyük kayıplardan kaçınmak veya büyük kazançlar elde edebilmek adına muazzam riskler almaktan da sorumlu. Dolayısıyla aşık olduğu kişiyi, ilkel beyinde “ödül” olarak tanımlayan taze aşık beyin, onu elde edebilmek için büyük riskler almaktan da kaçınmıyor.

Farkettiniz mi, fırtınalı aşk döneminde hep beynimizin ilkel ödül bölgelerinden bahsediyoruz. Peki örneğin,”bizi biz yapan”, analiz yapma, planlama, mantık çerçevesinde kararlar verebilme gibi bilişsel fonksiyonlardan sorumlu olan frontal korteksimizde neler oluyor dersiniz?

DÜŞÜK AKTİVİTE BÖLGELERİ:

1. Prefrontal Cortex (PFC): Bu bölge bahsettiğimiz analiz yapma, mantıklı kararlar verme, olayların sonuçlarını tahmin edebilme, sosyal davranışları regüle edebilme benzeri insana özgü yüksek bilişsel mekanizmalardan sorumlu. İlginçtir, yapılan çalışmalar taze aşık beyinde Prefrontal Korteks aktivitesinin azaldığını ortaya koyuyor. Bir başka deyişle, “aşk ve mantık aynı çatı altında barınamıyor gibi gözüküyor” – en azından aşkın ilk evresi süresince! Aynı sebeple, arkadaşlarının endişeli “Emin misin Mehmet’le birlikte olmak istediğine?” sorusuna Elif’in kayıtsız kalmasının sebebi de tam olarak PFC’in azalan aktivasyonunun bir getirisi.

2. Amigdala: Limbik sistemin bir parçası. Özellikle negatif duygulardan sorumlu olan bölge. Aktivitesi genellikle bizde korku veya stres uyandıran durumlarda artış gösteriyor. Böylece negatif duygu uyandıran uyaranı öğrenme ve bir daha tekrar etmeme şansımız oluyor. Aynı zamanda karşımızdaki kişinin örneğin yalan söyleyip söylemediğini anlamak istediğimizde de aktivitesi artıyor. Amigdalanın aşkın ilk evresinde azalan aktivitesi, aşka kendimizi sonsuz bir güvenle teslim etme arzumuzu işaret ediyor gibi, ne dersiniz?