İnsanoğlunun en iyi yaptığı şey, yeni edindiği bilgiyi konu hakkındaki ilk yargısı aynı kalacak şekilde yorumlamaktır.
Dünyanın en zengin isimlerinden ünlü iş adamı Warren Buffett’nin çok sevdiğim bir sözü bu. Aynı zamanda literatürde Doğrulama Yanılgısı (Confirmation Bias) olarak bilinen eğilimin de harika bir özeti. Kısaca, insanların kendi yargılarını destekleyen bilgileri arayıp bulma ve yargılarıyla çelişen bilgileri görmeme/yok sayma eğilimi.
Bu konuda yapılmış çok ünlü bir çalışmadan bahsetmek istiyorum, benim “2-4-6 Oyunu” olarak tanımladığım.
Ünlü psikoloji profesörü Peter Wason, öğrencilerine 2-4-6 rakamlarından oluşan sayı dizisini gösteriyor. Öğrencilerden istenen, bu sayı dizisinin altında yatan kuralı bulmaları. Bunu yaparken bir sonraki sayının ne olması gerektiğine dair tüm tahminlerini bildirebiliyorlar ve Wason her bir tahmini “Kurala uyuyor” veya “Kurala uymuyor” şeklinde cevaplıyor.
Öğrencilerin büyük çoğunluğu bir sonraki sayının 8 olacağını tahmin ediyor ilk denemede. “Kurala uyuyor” cevabını alıyorlar. Sonrasında emin olmak için 10, 12 ve 14’ü deniyorlar sırayla. Cevap aynı: “Kurala uyuyor”. Öğrenciler yüzlerinde bir gülümsemeyle kuralı bulduklarını söylüyor: “Kural, her defasında son sayıya 2 eklemek!”. Wason başını iki yana sallıyor: “Hayır”.
Öğrencilerden bir tanesiyse farklı bir yol izliyor. Bir sonraki sayının -2 olabileceğini tahmin ediyor ilk denemede. “Kurala uymuyor” cevabını alıyor. Ardından 7’yi deniyor. “Kurala uyuyor” cevabını alıyor. Sonrasında emin olmak için -24, 9 ve 43’ü deniyor. Artık karşıt bir argüman geliştiremeyinceye kadar devam ediyor bu sürece. Ardından kararını bildiriyor : “Kural, bir sonraki sayının son sayıdan daha yüksek olması.”. Wason gülümsüyor: “Evet”.
Bu öğrenciyi diğerlerinden ayıran ne olabilir?
Öğrencilerin geri kalanı ilk etapta oluşturdukları teoriyi doğrulamaya çalışırken, bu öğrenci “yanlışlamaya” ve bu yolla doğru cevabı bulmaya çalışıyor. Eğer siz de bu yazıyı okurken, soruyu ilk gruptaki öğrencilerin izlediği yoldan çözmeye çalıştıysanız üzülmeyin. Bu sizin de hemen hemen herkes gibi doğrulama yanılgısına sahip olduğunuzu gösteriyor yalnızca.
Doğrulama yanılgısının zihinsel bir egzersizdeki karşılığını gördük fakat gerçek hayatta bu yanılgının karşılığı ne olabilir?
Örnek yorumları bu paylaşımın altında bulabilirsiniz 🙂