Psikolog Megan Oaten ve biyolog Ken Cheng’in yaptığı seri çalışmalar, bize otokontrol becerisinin geliştirilebilir bir şey olduğunu gösterip irade gücü literatüründe yepyeni bir dönemi başlattı. Yola çıkarken araştırmacıların akıllarındaki soru şuydu:
“İrade gücü bir kasa benzetiliyor. Çok kullanırsan çok yorarsın ve gücü kalmaz diyorlar. Öyleyse, tıpkı vücudumuzdaki kasların egzersiz sonrası yorulup ağrıması fakat düzenli egzersizle birlikte güçlenmesi gibi, irade gücü kası da düzenli pratikle güçlendirilebilir mi?”
2004 yılında gerçekleştirilen ilk çalışmada, katılımcılara otokontrol becerilerini kullanmalarını gerektiren bir görev veriliyor. Ardından 5 dakika boyunca “kutup ayısını düşünmemeye” çalışıyorlar (artık alışık olduğunuz bir prosedür olduğunu düşünüyorum 😅). Hemen arkasından tekrar ilk etaptaki otokontrol gerektiren görevi tamamlıyorlar. Beklenildiği üzere, ego tükenmesi yaşıyor ve daha düşük performans gösteriyorlar.
Ardından katılımcılar 2 ay sürecek ücretsiz bir egzersiz programına dahil ediliyor. Ağrılık kaldırma, direnç antrenmanı, aerobik gibi kişiye özel tasarlanmış egzersiz programlarından bahsediyoruz. Bir egzersiz rutinine sadık kalabilmenin otokontrol becerisi gerektireceği düşünülüp, uzun vadede tüm bu otokontrol pratiklerinin irade gücünü güçlendirip güçlendiremeyeceği merak ediliyor. 2 ayın sonunda, yeniden aynı görevlere maruz bırakıldıklarında ego tükenmesinin o artık yakından tanıdığınız belirgin etkileri gözlemlenmiyor!
Katılımcıların dikkati istenen görevde tutabilme ve dikkat dağıtıcıları görmezden gelebilme becerilerinde müthiş bir artış var. Dikkat aralığımızın akıllı telofonlarla birlikte 10-30 saniye arasında değiştiği şu dönemde, bu bile kutlama yapmak için yeterli bir sebep olurdu, değil mi? Ama sıkı durun, dahası var 😱
Hiçkimse kendilerinden böyle bir şey istememiş olsa da, katılımcılar bu 2 ayın sonunda çok daha az sigara, alkollü içki ve kafein tüketiyor. Daha sağlıklı besleniyor. Daha az televizyon izleyip daha çok ders çalışıyor. Daha çok para biriktirip daha az dürtüsel harcama yapıyorlar. Üstelik ilk ay boyunca ortalama 1 kez egzersiz yaparken, ikinci ayın ortalaması da haftada 3.
Oldukça heyecanlanan araştırmacılar bu ilk çalışmanın hemen arkasından bir çalışma daha ekliyorlar. Bu kez merak ettikleri şey, bu etkinin fiziksel egzersiz rutiniyle sınırlı olup olmadığı. Çalışmaların ilkinde katılımcılardan 4 ay boyunca, kendilerine verilen harcama günlüğü ve diğer materyaller aracılığıyla para yönetimi yapmaları isteniyor. Burada da, dürtüsel harcamalar yapmayarak para biriktirmenin düzenli bir otokontrol pratiği olduğu düşünülüp, yine uzun vadede irade gücü kasını güçlendirip güçlendiremeyeceği merak ediliyor. 4 ayın sonunda, katılımcılar performanslarını her ay arttırarak, bankadaki birikimlerini 4’e katlamayı başarıyorlar. Peki ortaya çıkan etki bununla mı sınırlı? Elbette hayır, laboratuvarda girdikleri otokontrol testlerinde her ay bir öncekinden daha yüksek performans sergiliyorlar, ego tükenmesinin etkilerini gitgide daha az yaşıyorlar. Tıpkı ilk çalışmadaki katılımcılar gibi, her gün tükettikleri sigara, alkollü içki ve kafein tüketiyorlar (ki her gün ortalama -15 sigara, -2 bardak kahve ve -2 alkollü içkiye denk geliyor istatistiksel sonuçlar!). Daha sağlıklı besleniyorlar. Daha düzenli ev işleri yapıp evlerini daha temiz tutuyorlar. Daha çok ders çalışıyorlar, daha az dikkatleri dağılıyor.
Seneler boyu bu konuda birbirinden farklı araştırmalar yapılıyor. Ulaşılan sonuçsa değişmiyor:
İrade gücü galiba gerçekten de kas gibi. Kullandıkça yoruluyor belki ama, düzenli kullanırsak da güçleniyor. Fakat etkileri bununla da kalmıyor. Bir konuda güçlenen irade gücü kasının etkileri hayatın farklı alanlarına da yansıyor ve bilinçli çaba gerektirmeksizin birçok farklı alanda irade gücü daha yüksek biri olup çıkıveriyoruz.
Müthiş, değil mi?
Kaynaklar:
Baumeister, R., Gailliot, M., DeWall, C., & Oaten, M. (2006). Self-Regulation and Personality: How Interventions Increase Regulatory Success, and How Depletion Moderates the Effects of Traits on Behavior. Journal Of Personality, 74(6), 1773-1802. doi: 10.1111/j.1467-6494.2006.00428.x
Oaten, M., & Cheng, K. (2006). Longitudinal gains in self-regulation from regular physical exercise. British Journal Of Health Psychology, 11(4), 717-733. doi: 10.1348/135910706×96481
Oaten, M., & Cheng, K. (2007). Improvements in self-control from financial monitoring. Journal Of Economic Psychology, 28(4), 487-501. doi: 10.1016/j.joep.2006.11.003
Bu gönderiyi Instagram’da gör