BAŞARI HEDEF YÖNELİMİ TEORİSİ : ÖĞRENME HEDEFLERİNE ULAŞMAK SENİN İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?

Eğitiminizde veya kariyerinizde belirlemiş olduğunuz öğrenme hedeflerinize ulaşabilmek sizin için neden önemli?

1. Bir konuda bilgi ve becerilerinizi geliştirerek “uzmanlaşabilmek” için mi? [Ustalaşma hedefi]

2. Başkalarından “daha başarılı olduğunuzu gösterebilmek” veya “kendinizi kanıtlayabilmek” için mi? [Performans-yaklaşma hedefi]

3. Yoksa başkalarına kıyasla “başarısız/yeteneksiz gözükmekten kaçınabilmek” için mi? [Performans-kaçınma hedefi]

Gerçek şu ki, bu soruya yukarıdaki 3 seçenek arasından verdiğimiz baskın cevabın türü, hedeflerimize ulaşmak için attığımız (veya atamadığımız) tüm minik adımları yöneten içsel tavrımızı, motivasyonumuzu ve hem başarı hem de başarısızlık karşısında verdiğimiz tepkilerimizi önemli ölçüde etkiler, diyor Achievement Goal Orientation Theory (Başarı Hedef Yönelimi Teorisi) araştırmaları.

Şimdi gelin yukarıda sıraladığım 3 cümlenin sırayla karşıladığı hedef yönelimlerine sahip kişileri biraz daha yakından tanıyalım:

1. USTALAŞMA HEDEFLERİ (MASTERY GOALS):

🌱 Onu motive eden şeyler: merak + bilgi ve becerilerini geliştirme arzusu
🌱 Mottosu: “Benim için başarılı olmak, öğrenmek ve gelişmektir. Hata yapmaksa, öğrenme ve gelişme sürecimin önemli ve etkili bir parçası. Hatalarımın, öz-değerimi etkilemeyeceğini bilirim. Kendimi geliştirebilmek adına bana bir şeyler öğretebilecek kadar zorlayıcı görevleri üstlenmeyi severim.”
🌱 Nelerle ilişkili?: daha yüksek içsel motivasyon, çaba, sebatkarlık ve ihtiyaç duyduğunda yardım talep etmeye isteklilik
🌱 Örnek: matematik dersinde, çaba gösterse de çözemediği trigonometri sorularını öğretmenine sorarak nerede hata yaptığını anlamaya ve konu hakkındaki bilgisini geliştirmeye çalışan bir öğrenci.

2. PERFORMANS-YAKLAŞMA HEDEFLERİ (PERFORMANCE-APPROACH GOALS):

⚡️ Onu motive eden şey: algıladığı öz-değerini “başkalarından daha başarılı/yetenekli olduğunu kanıtlama” yoluyla yükseltme arzusu
⚡️ Mottosu: “Benim için başarılı olmak, herkesten daha iyi performans göstermek demektir. Öz-değerimi, sahip olduğum becerilerimi/başarılarımı başkalarıyla kıyaslama yoluyla hesaplarım. Bana bir şeyler öğretebilecek kadar zorlayıcı görevleri, ancak başkalarından daha yüksek performans gösterebileceğimi düşünüyorsam üstlenmeyi severim.”
⚡️ Nelerle ilişkili?: daha yüksek içsel motivasyon, çaba, sebatkarlık, algılanan yetkinlik AMA aynı zamanda daha yüksek kaygı, ihtiyaç duyduğunda yardım talep etmeye yönelik isteksizliklik ve “tükenmişlik” yaşamaya veya yıkıcı davranışlar sergilemeye yatkınlık
⚡️ Örnek: matematik dersinde öğretmeninin dağıttığı trigonometri testindeki soruları, matematikte ne kadar iyi olduğunu gösterebilmek için tüm sınıf arkadaşlarından daha hızlı ve doğru bir şekilde çözmeye çalışan bir öğrenci.

3. PERFORMANS-KAÇINMA HEDEFLERİ (PERFORMANCE-AVOIDANCE GOALS)

🌾 Onu motive eden şey: algıladığı öz-değerini “başkalarına kıyasla daha başarısız/yeteneksiz gözükmeye sebep olabilecek hatalardan ve görevlerden kaçınma” yoluyla koruma arzusu.
🌾 Mottosu: “Benim için başarılı olmak, başkalarından daha kötü bir performans göstermemek demektir. Öz-değerimi, sahip olduğum becerilerimi/başarılarımı başkalarıyla kıyaslama yoluyla hesaplarım. Hata yapmak, başarısız olmak demektir ve öz-değerimi düşürür. Başkalarından daha düşük performans gösterebileceğimi düşündüğüm görevlerden mümkün mertebe kaçınırım.”
🌾 Nelerle ilişkili?: daha düşük içsel motivasyon, algılanan yetkinlik; daha yüksek kaygı, stres ve bazı durumlarda depresif semptomlar, ihtiyaç duyduğunda yardım talep etmeye yönelik isteksizlik ve “öğrenilmiş çaresizlik” yaşamaya yatkınlık
🌾 Örnek: matematik dersinde trigonometri konusu işlenirken öğretmeninin sorduğu bir soruya, cevabından %100 emin değilse akranlarına kıyasla “yetersiz” gözükmemek adına elini kaldırmaktan kaçınan bir öğrenci.

MİNİ QUIZ:

Aşağıda geçen hafta Başarı Hedef Yönelimi ölçeklerinden derleyerek Instagram storylerimde sizinle paylaştığım 3 mini anketin sonuçlarını ve bu aralar severek izlediğim bir anime olan My Hero Academia’dan özenle seçtiğim örnek cümlelerle hazırladığım mini quiz görsellerini bulabilirsiniz:

Şimdiii… Biliyorsunuz ki yeni bir bilgiyi kalıcı olarak öğrenebilmenin en etkili yollarından biri de kendi hayatımızdan örnekler bularak “bilgiyle aramızda bağlantı kurmak”. Dolayısıyla bu postta konuştuğumuz üç hedef yönelimine dair, dilerseniz kendi hayatınızdan örnekler paylaşabilir dilerseniz de izlediğiniz filmlerden/dizilerden veya okuduğunuz romanlardan örnekler vermek isteyebilirsiniz belki 😊 Mini quize’e cevaplarınızı ve posta dair yorumlarınızı/önerilerinizi duymayı merakla bekliyorum!

View this post on Instagram

A post shared by Ece Aybike Ala-Pettersen (@eceaybikeala)

Kaynaklar ve İlerİ Okuma:

Chazan, D., Pelletier, G. and Daniels, L., 2021. Achievement Goal Theory Review: An Application to School Psychology. Canadian Journal of School Psychology, 37(1), pp.40-56.
Dweck, C. and Leggett, E., 1988. A social-cognitive approach to motivation and personality. Psychological Review, 95(2), pp.256-273.
Hidayat, R., Moosavi, Z., Hermandra, H., Zulhafizh, Z. and Hadisaputra, P., 2022. Achievement Goals, Well-Being and Lifelong Learning: A Mediational Analysis. International Journal of Instruction, 15(1), pp.89-112.
Neff, K., Hsieh, Y. and Dejitterat, K., 2005. Self-compassion, Achievement Goals, and Coping with Academic Failure. Self and Identity, 4(3), pp.263-287.
Ståhlberg, J., Tuominen, H., Pulkka, A. and Niemivirta, M., 2020. Students’ perfectionistic profiles: Stability, change, and associations with achievement goal orientations. Psychology in the Schools, 58(1), pp.162-184.