EĞİTİMDE ÖZ-ŞEFKAT: YKS VE SONRASI

“So many years of education yet nobody teaches us how to love ourselves.” / “Onca yıl eğitim görüyoruz ama kimse bize kendimizi nasıl sevebileceğimizi öğretmiyor.”.

Bu fotoğrafı iki hafta önce Oslo’da bir okul bahçesinin hemen dışında çekmiştim. Mesaj, beğeni ve hatta telefonlara arka plan yapma isteği yağdı storylerimde paylaşmamı takip eden o birkaç saat içinde. Ah dedim, ne kadar ortak bir içsel yarayı dile getirmiş olmalı bu kısacık cümle ❤️‍🩹

DR. KRISTIN NEFF – ÖZ ŞEFKAT

Dr. Kristin Neff

Öz-şefkat üzerine gerçekleştirilen bilimsel çalışmaların öncüleri arasında yer alan ve şu anda da Texas Üniversitesi’nde eğitim psikolojisi alanında doçent olarak görev yapmakta olan Dr. Kristin Neff, konuk olduğu “How to Love Yourself More” isimli podcast bölümünde, “Kendini sevme veya öz-sevgi (self-love) terimi yerine öz-şefkati (self-compassion) kullanmayı tercih ediyorum, her ne kadar sevgi de şefkatin bir parçası olsa da.” diyor. Ve ekliyor:

“Öz-şefkat, en kısa tanımıyla kendimizle iyi bir dost olabilme becerisidir.
Destekleyici, nazik, cesaretlendirici bir içsel dost.”.

Hem huzurlu, keyifli anlarımızda hem de bilhassa acı çektiğimiz, zorlandığımız, yetersiz veya başarısız hissettiğimiz anlarımızda.

Peki ama nasıl?

ÖZ-ŞEFKATİN 3 ELEMENTİ

Dr. Neff’in bilimsel araştırmaları, “Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself” isimli kitabında da özetlediği gibi öz-şefkatin üç temel elementi olduğunu gösteriyor bize:

1. Öz-nezaket (self-kindness): Hata yaptığımızda, acı çekiyor olduğumuzda, başarısız veya yetersiz hissettiğimizde; acımızı görmezden gelmek, ondan kaçmak veya öz-eleştirilerle kendimizi kırbaçlamak yerine, tıpkı çok sevdiğimiz ve değer verdiğimiz bir dostumuza davranacağımız gibi kendimize karşı da nazik, sıcak ve anlayışlı davranabilmek.
2. Ortak insanlık hissiyatı (common humanity): İnsan olmanın tanımında kırılgan ve kusurlu olmak vardır. Dolayısıyla bazen hata yapan/acı çeken/hayal kırıklığına uğrayan tek kişi benmişim hissine kapılabilsek de gerçekte olan, bu acının veya yetersizliğin insan olmanın bir parçası ve bütün insanların ortak yaşadığı bir deneyim olduğudur. Bunu fark etmek, izole olmak yerine diğer insanlarla bağlı hissetmemize yardımcı olur.
3. Farkındalık (mindfulness): Acıya sebep olan düşünce ve duygularla fazlaca özdeşleşmek, onları bastırmak, inkar etmek veya tam tersine abartmak yerine bu düşünce ve duygulara karşı “dengeli” bir tutum takınabilmek. Bu da ancak mindfulness pratiği sayesinde mümkün. Mindfulness sayesinde, acı veren düşünce ve duygularımızı mümkün olduğunca yargısızca, açıklıkla ve farkındalıkla izleyebildiğimizde durumumuzu daha geniş bir perspektife oturtmak da mümkün hale gelir.

Öz-şefkat için, acı deneyiminde kendimizle ve başkalarıyla bağda kalarak sıcak, nazik ve destekleyici bir tutumla kendimizi yatıştırabilme becerisi diyorum ben de.

Üstelik, öz-şefkatin en büyüleyici yanlarından biri, kendimize samimi bir dost sıcaklığı, nezaketi ve şefkatiyle yaklaşmanın, bedenimizde fizyolojik bir reaksiyon zinciri yaratarak yatıştırma ve bakım verme mekanizmamızı yani parasempatik sinir sistemimizi aktive ediyor olması! [1].

[Dipnot: Sempatik ve parasempatik sinir sistemleri üzerine daha detaylı bilgi edinmek isterseniz Youtube için hazırladığım şu videomu izlemenizi öneririm.]

Fakat postun başlığından da tahmin edersiniz ki, hepsi bu değil.

Gelin okumaya devam edelim 🤓

ÖZ-ŞEFKAT VE AKADEMİK BAŞARISIZLIKLA BAŞA ÇIKABİLME BECERİSİ

Dr. Neff ve çalışma arkadaşlarının gerçekleştirdiği, en sevdiğim bilimsel çalışmalardan birinde öz-şefkatin, öğrencilerin başarı hedef yönelimleri ve akademik başarısızlıkla başa çıkabilme becerileri arasındaki ilişkisi araştırılmış [2].

[Bu noktada, bahsi geçen kavramları anlayabilmeniz için henüz okumadıysanız “Başarı Hedef Yönelimi Teorisi” başlıklı yazıma gidip okumanızı ve sonra bu yazıya geri gelmenizi öneririm.]

Çalışmanın sonuçlarına göre;

♥️ Öz-şefkat, öğrencilerin öznel başarısızlıklarını ve hatalarını birer “öğrenme deneyimi” olarak görebilmelerini kolaylaştırıyor.

♥️ Öz-şefkat ve ustalaşma hedeflerine sahip olma arasında pozitif bir ilişki mevcut. Buna en büyük katkı sağlayan faktörlerse öz-şefkatin, hata yapma korkusunu azaltıyor ve algılanan yetkinliği arttırıyor olması.

♥️ Zira hata veya başarısızlık karşısında kendini acımasızca eleştirmiyor ve durumu olduğundan çok daha büyük bir hale getirmiyor olmak, kişinin gelecekte karşılaşabileceği başarısızlıklara dair daha az kaygı sahibi olmasına ve öğrenip gelişebilme becerisine dair de daha büyük bir özgüven duymasına yardımcı oluyor.

♥️ Öz-şefkat ve performans-yaklaşma hedeflerine sahip olma arasında negatif bir ilişki mevcut. Sebebi ise performans-yaklaşma hedeflerinin, “başkalarından daha iyi olma” motivasyonundan temel alıyor olması. Bu da kaygıyı ve izolasyonu arttırırken, (öz-şefkatin ortak insanlık hissiyatı elementiyle ilişkili olan) başkalarıyla bağlı hissetme ve ihtiyaç duyduğunda yardım talep edebilme davranışını azaltıyor.

♥️ Öz-şefkat ve performans-kaçınma hedeflerine sahip olma arasında da negatif bir ilişki mevcut. Bunun sebebi de performans-kaçınma hedeflerinin “hata yapma/başarısız olma korkusu”nun paralize edici etkisinden temel alıyor olması. Oysa ne demiştik, öz-şefkat, hataların ve başarısızlıkların yalnızca insan olmanın bir parçası ve birer öğrenme deneyimi olduğunu görebilmemize ve böylece daha kolay aksiyona geçebilmemize de yardımcı olur.

Çalışmanın devamında ise, algılanan bir akademik başarısızlığın hemen arkasından öğrencilerin başa çıkma yöntemleri incelenmiş.

Sonuçlara göre;

♥️ Öz-şefkat, olumsuz düşünce ve duyguları bastırmak veya onlardan kaçmak yerine, bu duygu ve düşüncelere açık, yargısız bir farkındalık ve kabulle yaklaşarak durumu olumlu bir açıya odaklanacak şekilde yeniden anlamlandırabilmemize yardımcı olduğu için etkili bir duygu odaklı başa çıkma yöntemi (emotion-focused coping strategy). Duygu odaklı başa çıkma yöntemi, özellikle de değiştiremeyeceğimiz durumlar karşısında oldukça faydalı bir başa çıkma stratejisi olarak görülüyor. Başarısızlığın da doğası gereği, bir kez gerçekleştiğinde geri alınıp değiştirilemeyen (yalnızca üzerine inşa edilebilen) bir şey olduğunu düşünürsek, öz-şefkatin bu noktadaki önemi daha iyi anlaşılabilir, diyor araştırmacılar.

TL;DR

Araştırmalar, öz-şefkatli öğrencilerin başarısızlık karşısında kendilerine karşı daha nazik oldukları, başarısızlığın ortak insanlık deneyiminin bir parçası olduğunun daha fazla farkında oldukları ve zorlu duygu ve düşüncelerine daha açık ve yargısız bir farkındalıkla yaklaşabildikleri için; “başarısız” bir performansın kendi değerleri hakkında ne söyleyeceği korkusuyla kendilerini tüketmek veya paralize olmak yerine, bunu bir öğrenme ve büyüme fırsatı olarak görmeye daha müsait olduklarına işaret ediyor. Bu da öz-şefkatli öğrencilerin, başarısızlıkla başa çıkma yöntemlerinde daha etkili stratejiler kullanmalarının yanı sıra daha adaptif başarı hedefleri benimsemelerine de olanak tanıyor.

SONSÖZ

Birkaç gün önce #YKS sonuçlarının açıklandığını gördüğümden beri bu postu hazırlayıp paylaşmak istiyordum. Koronadan muzdarip, öksüre öksüre ama bir o kadar da içimi huzurla ve umutla doldurarak hazırlamak varmış kısmette 😅

Dilerim eğitim yolculuğunuzun hangi noktasında olursanız olun bu post, bugünden itibaren, kendinize iyi bir dost olabilme becerinizi geliştirmenin, başarıya giden yolda en kıymetli hazineniz olacağını kendinize hatırlatmanıza yardımcı olur 💫

Kendi üniversite sınavı döneminde kendi canını epeyce acıtmış olan genç Ece ve belki onun gibi binlerce genç öğrenciye, şefkatle ♥️

Kaynaklar:

[1]: Kirschner, H., Kuyken, W., Wright, K., Roberts, H., Brejcha, C., & Karl, A. (2019). Soothing Your Heart and Feeling Connected: A New Experimental Paradigm to Study the Benefits of Self-Compassion. Clinical Psychological Science, 7(3), 545-565. doi: 10.1177/2167702618812438

[2]: Neff, K., Hsieh, Y., & Dejitterat, K. (2005). Self-compassion, Achievement Goals, and Coping with Academic Failure. Self And Identity, 4 (3), 263-287. doi: 10.1080/13576500444000317